To źródło aminokwasów, które służą do syntezy białek konsumenta. Niektóre aminokwasy to aminokwasy egzogenne, których organizm nie jest w stanie wytworzyd i muszą one zostad dostarczone wraz z pożywieniem. Ich niedobór w diecie powoduje zakłócenia rozwojowe. 1 gram białka dostarcza 4,1 kcal energii.
Białka trawione są przez enzymy proteolityczne. Proces ten rozpoczyna się w żołądku, przez pepsynę. Wydzielana ona jest w żołądku w postaci nieaktywnego pepsynogenu, który pod wpływem kwaśnego środowiska uaktywnia się. W żołądku młodych ssaków obecna jest również podpuszczka, która ścina białko i powoduje jego wytrącenie. Nadtrawione białko, w postaci krótszych łaocuchów polipeptydowych przemieszczone zostaje do dwunastnicy, do której uchodzą przewody trzustki. W soku trzustkowym znajdują się proenzymy trypsyny, chymotrypsyny i elastazy. Pod wpływem enterokinazy trypsynogen przekształcany jest w trypsynę, która uaktywnia chymotrypsynę i elastazę. Enzymy te wraz z karboksypeptydazami doprowadzają do powstania tripeptydów i di peptydów. Ostatni etap trawienia białek zachodzi w jelicie cienkim, gdzie produkowane przez enterocyty aminopeptydazy i dwupeptydazy doprowadzają do powstania aminokwasów. Aminokwasy powstałe w wyniku trawienia wchłaniane są do enterocytów za pomocą białek nośnikowych, a następnie wraz z krwią docierają do wszystkich narządów organizmu.
Są podstawowym źródłem energii, pokrywając 50-60% dziennego na nią zapotrzebowania. Najważniejszym materiałem energetycznym jest monocukier-glukoza. A szczególne znaczenie pokarmowe mają skrobia i glikogen. Również celuloza to ważny składnik pokarmowy w diecie roślinożerców, które dzięki specjalnym przystosowaniom mogą ją strawić.
Węglowodany trawione są przez glikozydazy, a proces trawienia rozpoczyna się już w jamie ustnej. Znajdująca się w ślinie amylaza ślinowa rozkłada skrobię na dekstryny oraz maltozę. W żołądku, z powodu niskiego pH trawienie zostaje wstrzymane i kontynuowane jest w dwunastnicy, gdzie działa amylaza trzustkowa. Amylaza trzustkowa rozkłada dekstryny do krótszych łańcuchów węglowodanowych i maltozy. Proces trawienia węglowodanów kooczy się w jelicie cienkim, dokąd wydzielana jest maltaza, rozkładająca dwucukier maltozę do glukozy. Wchłanianie glukozy wewnątrz enterocytu sprzężone jest z wchłanianiem kationów sodowych. Następnie transportowana jest żyłą wrotną do wątroby, gdzie jest magazynowana w postaci glikogenu.
To nierozpuszczalne związki, estry glicerolu i wyższych kwasów tłuszczowych, będące materiałem energetycznym i budulcowym. Niektóre są składnikami błon komórkowych, a cholesterol bierze udział w syntezie hormonów. NNKT to niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe, których organizm nie jest w stanie wytworzyd i muszą byd dostarczane wraz z pokarmem. Tłuszcze to pokarm wysokoenergetyczny, gdyż 1 gram dostarcza aż 9,3 kcal.
Proces trawienia lipidów zaczyna się dopiero w dwunastnicy, gdzie początkowo ulegają emulgacji. Rozpad „bryłki” tłuszczu możliwy jest dzięki żółci z wątroby i prowadzi do powstania zemulgowanych kropelek tłuszczu. Następnie lipaza trzustkowa hydrolizuje wiązania estrowe między pierwszym i trzecim węglu glicerolu, czego produktami są wolne kwasy tłuszczowe i monoacyloglicerole. Produkty trawienie lipidów transportowane są ku ścianie jelita przez micelle, a następnie dyfundują do wnętrza enterocytów. Z jelita lipidy transportowane są przez limfę naczyniami limfatycznymi.
Do niezbędnych dla prawidłowego funkcjonowania organizmu składników należą także witaminy i sole mineralne, które pełnią funkcje regulujące.
Nazwy i dobowe zapotrzebowanie | Rola w organizmie człowieka | Źródła w pożywieniu | |
---|---|---|---|
Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach | |||
Witamina A (retinol, akseroftol) 1–2 mg |
Uczestniczy w procesie widzenia – przekształca się w retinal, wchodzący w skład rodopsyny (purpury wzrokowej), która utrzymuje wrażliwość pręcików siatkówki oka na przyćmione światło. Wpływa na właściwy wzrost i rozwój kości, wzmacnia żuchwę i zapobiega tworzeniu się krzywego zgryzu. Odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie nabłonka: skóry, rogówki, przewodu pokarmowego i oddechowego (chroni nabłonek przed zakażeniami ropnymi). Stymuluje błony śluzowe do produkcji śluzu. Jest ważnym przeciwutleniaczem. | pełne mleko, ser, żółtko jaj, masło, tran, wątroba, warzywa i owoce bogate w karoteny (marchew, pomidory, papryka, dynia, brokuły) | |
Witamina D (D2 – ergokalcyferol, D3 – cholekalcyferol) 0,01–0,02 mg |
Jest związkiem wyjściowym w syntezie kalcytriolu – hormonu wzmagającego wchłanianie jonów: wapnia, fosforu i potasu w jelicie. Warunkuje prawidłowy wzrost i mineralizację kości i zębów (reguluje odkładanie się wapnia i fosforu w kościach). | pełne mleko, żółtko jaj, masło, margaryna, oleje roślinne, tłuszcze zwierzęce (np. tran), wątroba, grzyby, drożdże | |
Witamina E (tokoferol) 10–20 mg |
Warunkuje prawidłową strukturę i ochrania błony biologiczne. Umożliwia syntezę niektórych lipidów, jest przeciwutleniaczem (dla nienasyconych kwasów tłuszczowych i witaminy A). Wpływa na metabolizm mięśni. Zapobiega chorobom układu krążenia, wpływa na krzepnięcie krwi. | mleko, jaja, masło, oleje roślinne (słonecznikowy, sojowy), wątroba, ryby kiełki pszenicy, pieczywo razowe, orzechy, migdały, zielone warzywa liściaste (np. sałata) | |
Witamina K (filochinon) 0,05–1 mg |
Poprzez uczestnictwo w syntezie protrombiny w wątrobie, warunkuje prawidłowy przebieg procesów krzepnięcia krwi. Uczestniczy w metabolizmie układu kostnego. | wątroba, olej sojowy, zielone warzywa liściaste (np. kapusta, szpinak, sałata, kalafior), rośliny strączkowe, pomidory, truskawki | |
Witaminy rozpuszczalne w wodzie | |||
Witamina B1 (tiamina, aneuryna) 1,5–2 mg |
Jej aktywna forma (pirofosforan tiaminy) jest koenzymem dekarboksylaz, biorących udział w oddychaniu komórkowym (przekształcenie pirogronianu w acetylokoenzym A)[. Wpływa na metabolizm węglowodanów (odgrywa główną rolę w uwalnianiu z nich energii), tłuszczów i aminokwasów. Warunkuje właściwe funkcjonowanie tkanki nerwowej, przewodu pokarmowego i układu krążenia. Pomaga w koncentracji i zachowaniu optymizmu. | wieprzowina, wątroba, drożdże, pełne ziarna zbóż, płatki owsiane, orzechy, jarzyny, fasola, warzywa liściaste | |
Witamina B2 (ryboflawina) 1,7–3 mg |
Stymuluje wzrost i ogólną odporność organizmu. Składnik koenzymów: FMN i FAD, uczestniczących w oddychaniu komórkowym. Wpływa na metabolizm węglowodanów, aminokwasów i tłuszczów. Bierze udział w syntezie hemoglobiny. Wspomaga regenerację skóry. | nabiał, jaja, ryby, mięso, wątroba, drożdże, pełne ziarna zbóż, zielone warzywa liściaste (np. sałata), grzyby | |
Witamina B3 (witamina PP, niacyna, nikotynamid) 20–25 mg |
Składnik układu koenzymów NAD+/NADH, NADP+/NADPH przenoszących wodór i elektrony w procesie oddychania komórkowego. Utrzymuje we właściwym stanie nabłonek skóry i przewodu pokarmowego oraz układ nerwowy. Obniża poziom cholesterolu we krwi, rozszerza naczynia krwionośne, a także pomaga spalać węglowodany, tłuszcze i białka. | mleko, ser, jaja, mięso, drób, wątroba, ryby, drożdże, pełne ziarna zbóż, orzechy, świeże jarzyny, zielone warzywa liściaste, ziemniaki, piwo | |
Witamina B5 (kwas pantotenowy) 3–10 mg |
Składnik koenzymu A, biorącego udział w metabolizmie węglowodanów, tłuszczów i białek oraz w przenoszeniu energii. Utrzymuje w prawidłowym stanie tkankę nerwową i skórę. Łagodzi stany zapalne. Bierze udział w syntezie kortykosteroidów. Poprawia wzrost i pigmentację włosów. Zapobiega przedwczesnemu starzeniu się i powstawaniu zmarszczek. | mleko, żółtko jaj, mięso, wątroba, drożdże, orzeszki ziemne, pełne ziarna zbóż, brokuły, pomidory, rośliny strączkowe (np. soja), mleczko pszczele | |
Witamina B6 (pirydoksyna, adermina) 2–3 mg |
Bierze udział w krwiotworzeniu. Jest niezbędna do syntezy porfiryn (np. cytochromów, hemu), przeciwciał i erytrocytów. Stymuluje zaopatrywanie komórek nerwowych w glukozę. Jej aktywna pochodna (fosforan pirydoksalu) jest koenzymem w metabolizmie aminokwasów. | mleko, jaja, mięso, drób, ryby, wątroba, drożdże, orzechy, pełne ziarna zbóż, musli, rośliny strączkowe (np. soja, fasola), zielone warzywa liściaste, banany | |
Witamina B7 (witamina H, biotyna) 0,015–0,3 mg |
Grupa prostetyczna enzymów uczestniczących w glukoneogenezie oraz syntezie kwasów tłuszczowych, glikogenu, hormonów i cholesterolu. Wpływa na właściwy stan włosów, kości i skóry (chroni ją przed łojotokiem). | żółtko jaj, wątroba, drożdże, otręby, soja, groch, pomidory, czekolada | |
Witamina B11 (witamina B9, witamina M, witamina Bc, kwas foliowy, folacyna) 0,3–0,4 mg |
Uczestniczy w przenoszeniu i metabolizmie reszty jednowęglowej oraz w syntezie choliny, puryn i niektórych aminokwasów. Jest niezbędnym koenzymem w procesie krwiotworzenia w szpiku kostnym. Jest niezbędna do produkcji endorfin. Odpowiada za prawidłowy rozwój układu nerwowego rozwijającego się płodu. Warunkuje efektywną pracę układu odpornościowego. | mleko, żółtko jaj, wątroba, drożdże, zielone warzywa liściaste (np. brukselka, szpinak) marchew, dynia, morele, sok pomarańczowy | |
Witamina B12 (kobalamina, cyjanokobalamina) 2,4–2,8 μg |
Jest niezbędna w procesie krwiotworzenia w szpiku kostnym. Bierze udział w utlenianiu kwasów organicznych w komórce. Jest niezbędna w syntezie kwasów nukleinowych, węglowodanów, a także niektórych lipidów i białek. | mleko, żółtko jaj, mięso, wątroba, nerki, ryby, ostrygi | |
Witamina C (kwas askorbinowy) 60–100 mg |
Jest przeciwutleniaczem. Ułatwia asymilację żelaza, wpływa na syntezę kortykosteroidów oraz niektórych neuroprzekaźników. Utrzymuje prawidłowy stan tkanki łącznej, wzmacnia dziąsła i zęby, zabija bakterie wywołujące próchnicę zębów. Jest niezbędna w syntezie kolagenu. Wzmacnia odporność organizmu na infekcje. Ułatwia gojenie się ran. Stabilizuje psychikę. | zielone warzywa liściaste, natka pietruszki, kapusta (zwłaszcza kiszona), pomidory, papryka, cytrusy, kiwi, czarna porzeczka, czarny bez, dzika róża, truskawki, ziemniaki |
Źródło:Wikipedia