Środki stylistyczne w literaturze możemy podzielić na 4 podstawowe grupy:
Poniżej znajdziesz zestawienie większości znanych środków poetyckich wraz z opisem ich przeznaczenia i przykładami.
Alegorią nazywamy przedmiot, zjawisko lub postać, które poza oczywistym znaczeniem posiadają także znaczenie ukryte. Cechą alegorii jest to, że zawsze jest interpretowana w ten sam sposób. Alegoria może być motywem lub zestawem motywów. Motywem alegorycznym może być na przykład motyw żeglugi jako odpowiednika ludzkiego życia.
Przykłady:
Powtórzenie jednakowych głosek lub zespołu głosek na początku wyrazów, które sąsiadują ze sobą w tekście lub znajdują się w podobnych miejscach w zdaniu lub w wersie.
Przykłady:
Jest to środek poetycki mający na celu uwydatnienie i uwypuklenie kontrastu cech zestawionych ze sobą. Stosuje się ją do zestawienia dwóch przeciwstawnych znaczeniowo elementów.
Jest to uroczyste i bezpośrednie zwrócenie się do obiektu lub postaci. Rozbudowaną formą apostrofy, która jest najczęściej elementem składowym poeamtu epickiego jest inwokacja. Inwokacją autor zwraca się do obiektu, bóstwa lub muzy z prośbą o natchnienie.
Epitet jest określeniem, które ma uwydatnić charakterystyczne cechy przedmiotu (rzeczownika). Służy do podkreślania cech przedmiotu dzięki czemu obraz poetycki jest bardziej sugestywny. Epitetami są przymiotniki lub imiesłowy przymiotnikowe a czasem rzeczowniki.
Przykłady:
Więcej o epitecie możesz przeczytać tutaj.
Polega na złagodzeniu znaczenia wyrazów które mogły by być zbyt mocne i drastyczne.
Przykłady:
Jest środkiem stylistycznym, którego funkcją jest uzyskanie silnego wrażenia u odbiorcy oraz spotęgowanie ekspresji utworu. Służy akcentowaniu jakiejś ważnej cechy. Hiperbola ukazuje dany obiekt w przerysowany, przesadny sposób najczęściej odwołując się do ilości, rozmiaru, znaczenia lub wywartego efektu.
Polega na nietypowej zmianie szyku wyrazów, tak aby podkreslić niezwykłość wypowiedzi. W inwersji uwydatnia się wagę jakiegoś wyrazu. Inwersja była często wykorzystywana w poezji barokowej.
Przykłady:
Jest przeciwieństwem hiperboli. Litota to celowe złagodzenie lub zmniejszenie efektu jakiegoś określenia. Służy do łagodzenia tonu ekspresji i osłabieniu jego wydźwięku.
Metafora to połączenie odległych od siebie słów, które przez połączenie zyskują nowe, nieoczywiste znaczenie. Służy wprowadzaniu tajemniczości i niezwykłości do wypowiedzi i wprowadza ukryty przekaz, który odbiorca ma rozszyfrować. Wyróżniamy kilka rodzajów metafor:
Jest to nowy wyraz utworzony na potrzeby utworu. Jego powstanie nie jest sprzeczne z obowiązującymi normami słowotwórczymi. Dzięki zastosowaniu neologizmu można w bardziej skomplikowany i bogatszy sposób przekazać doświadczenia i wrażenia, podkreślić poglądy, ująć coś w sposób nowatorski i świeży lub po prostu bawić się słowem.
Przykłady:
Jest to wyraz dźwiękonaśladowczy, który ma oddawać brzmienie dźwięku, który opisuje.
Przykłady:
Jest zestawieniem dwóch podobnych do siebie pod pewnym względem obiektów. Porównania zawierają wyrażenia porównawcze: jak, niby, niczym, jakby. Zadaniem porównań jest podkreślenie jakiejś ważnej cechy obiektu i uplastycznienie obrazu. Bardzo rozbudowane porównania nazywamy porównaniami homeryckimi.
Przykłady:
Powtórzenie to wielokrotne użycie tego samego elementu językowego. Wyróżniamy kilka rodzajów powtórzeń:
Przykłady:
Przerzutnia przenosi do następnego wersu część większej całości. Ma na celu zaakcentowanie jakiegoś słowa, zwiększenie dynamiki tekstu i jego urozmaicenie.
Jest to pytanie postawione w cely wywołania refleksji na określony temat u odbiorcy. Jest to pytanie, na które odpowiedź jest tak oczywista, że nie jest wymagana. Stawianie pytania retorycznego służy podkreśleniu wagi danego problemu i zaangażowaniu odbiorcy w przemyślenia, które mają doprowadzić go do zajęcia konkretnego stanowiska.
Jest częściową lub całkowitą zgodnością zakończeń ostatnich wyrazów w wersach. Ma wpływ na melodyjność i rytmiczność tekstu oraz akcentuje i podkreśla wagę danych wyrazów.
Jest to regularność w pojawianiu się w kolejnych wersach ilości sylab lub zestrojów akcentowych. Ma na celu umelodyjnienie utworu i nadanie mu regularności i harmoniczności.
Symbol jest środkiem poetyckim, które posiada ukryte znaczenie. Symbol jest wieloznaczny i może być różnorako interpretowany a jego odczytanie jest uzależnione od intelektu i wrażliwości odbiorcy.
Symbol nie jest tożsamy z alegorią. Alegoria odwołuje się do określonego jednego znaczenia podczas gdy symbol może mieć wiele znaczeń.
Jest to składniowy środek poetycki w którym zdanie wykrzyknikowe bądź grupa wyrazów jest użyte aby pokazać stan uczuciowy i emocjonalny osoby je wygłaszającej.
Jest to wyraz mający na celu opisać obiekt mniejszy od wyrazu od którego pochodzi. Stosuje się ten zabieg aby podkreślić kruchość, delikatność i niewinność dajego obiektu. Z reguły jest to wyrażenie nacechowane pozytywnie choć może mieć również charakter prześmiewczy.
Przykłady:
Aby uwypuklić dane zjawisko lub przedmiot, stosuje się zabieg zwany zgrubieniem. Jest to wyraz pochodny, który wzmacnia cechy znaczeniowe wyrazu od którego pochodzi.
Przykłady: