Leon Wyczółkowski, kopanie buraków

Fascynacja wsią i jej mieszkańcami. Inteligenccy mieszkańcy miast, często pozostający w kręgu nastrojów dekadenckich, czuli się zniszczeni, znużeni życiem, a jako remedium na ten stan ducha i ciała poszukiwali świeżości i prostoty, którą odnajdywali na wsi.
Motyw wsi występował często jako przykład Arkadii, albo rażących nierówności społecznych. Tworząc obrazy wsi, w centrum uwagi stawiano życie ziemiaństwa lub położenie chłopów. Ich naturze mentalności i emocjom, stosunkowi do ziemi, obyczajom, autentyzmowi zachowań, dążeniom poświęcono niejeden utwór. Romantycy cenili ludowe wyobrażenia o świecie, w ludzie widzieli strażnika moralności, później cześć artystów została ogarnięta falą fascynacji witalnością, biologiczną siłą chłopstwa

Krasnale ogrodowe - ... w każdym ogródku

Nazwa potoczna określająca lichy, bezwartościowy wytwór sztuki.

... Frontu Jedności Narodu z lat 70.

Dzieło sztuki drukarskiej i graficznej, które wykształciło się w XVII wieku, rozpowszechniło jako środek reklamy w XVIII wieku, w XIX wieku został wyparty z wielu funkcji przez plakat. Dziś tym terminem określa się pewne druki akcydensowe, jak odezwy, obwieszczenia, itp.

Jego głównym celem jest przekaz treści, a nie wywołanie skojarzeń myślowych lub odczuć artystycznych - TAK JAK W PLAKACIE, skutkiem czego wykonany jest głównie lub nawet w całości ze składu tekstu i nie zawiera ani skomplikowanych kompozycji literniczych, ani też rozbudowanych form graficznych. Jeśli tekstowi towarzyszy jakaś grafika, to spełnia ona rolę drugorzędną, i najczęściej jest ograniczona do takich prostych form, jak loga, linie, ornamenty itp. Cecha charakterystyczna - użycie liter w zazwyczaj dużym stopniu pisma oraz druk do marginesów (czyli bez spadów).

Francisco Goya, Kolos.

Technika graficzna druku wklęsłego, rozpowszechniona w XVIII wieku; także odbitka wykonana tą techniką. W tej technice trawione są płaszczyzny, a efekt plam o różnym natężeniu osiąga się przez odpowiednią regulację czasu trawienia poszczególnych tonów. Przypomina rysunek wykonany pędzlem. Płytę miedzianą lub cynkową zapyla się sproszkowaną kalafonią lub asfaltem, stapia na piecyku, uzyskując po wytrawieniu efekt jasnych punkcików na ciemnym tle.

Honoré Daumier, Rue Transnonain, 1834


Technika graficzna zaliczana do druku płaskiego, gdzie rysunek przeznaczony do powielania wykonuje się na kamieniu litograficznym, także odbitki wykonane tą techniką. Rysunek nanosi się zatłuszczającą kredką lub tuszem litograficznym na kamień — gładko wypolerowany lub przetarty ostrym piaskiem, co daje efekt gruboziarnistej faktury na odbitce. Po wykonaniu rysunku powierzchnia kamienia jest zakwaszana słabym roztworem kwasu azotowego i gumy arabskiej. Dzięki temu niezarysowane partie zostają uodpornione na zatłuszczenie farbą. Wtedy właśnie rysunek zwilża się wodą, po czym nanosi się na niego farbę drukarską, którą przyjmują tylko oleofilowe — niewytrawione, zatłuszczone wcześniej kredką lub tuszem — fragmenty.

Mediolan, Arco della Paca, XIX wiek

Monumentalna budowla w kształcie bramy z otworem przelotowym zamkniętym łukowato, wznoszona dla uczczenia wybitnej osoby lub wydarzenia, opatrzona napisami dedykacyjnymi i przedstawieniami związanymi z przedmiotem czci.

... w Hamburgu

Element architektoniczny składający się z dwóch podpór (kolumn, słupów lub filarów), które zostały połączone u góry łukiem. Występuje w architekturze zarówno pojedynczo, jak i najczęściej w rzędzie tworząc istotny składnik budowli. Znana jest od czasów starożytnego Rzymu, stosowana głównie w akweduktach, krużgankach, loggiach.

Thomas Coutre, Rzymianie w czasie upadku

Kierunek w sztuce rozwijającej się w wieku XIX w kręgu oddziaływania oficjalnych instytucji: akademii sztuk pięknych, wystawowych salonów, urzędowego mecenatu, wyrastający z akademickiej teorii i praktyki warsztatowej, ukształtowanej i utrwalonej w poprzednich stuleciach.
Należało malować ważne i wzniosłe tematy, głównie mitologiczne lub historyczne. Temat był bardzo ważnym aspektem dzieła. Jeśli temat był wzniosły, profesorowie akademii zezwalali na namalowanie obrazu na wielkim płótnie. Tak więc wielkość obrazu zależała od wzniosłości tematu.

* pejzaż,
* portret,
* sceny rodzajowe,
* martwa natura.

Królikarnia w Warszawie

Styl w architekturze zapoczątkowany przez Andrea Palladio. Budowle wzniesione przez tego architekta i jego naśladowców cechuje konsekwentność układów konstrukcyjnych, umiarkowanie w dekoracji, stosowanie wielkiego porządku obejmującego całą wysokość budynku. Palladio był zwolennikiem funkcjonalności, klasycznego monumentalizmu. Jego dzieła nawiązują do porządków antycznych.

Paul Gauguin, Nigdy więcej

Nurt w malarstwie zapoczątkowany pod koniec XIX wieku przez Paula Gauguina. Termin stosowany przez artystów francuskich z kręgu Pont-Aven dla odróżnienia ich sztuki od impresjonizmu. Malarstwo to charakteryzuje szeroka, płasko kładziona plama koloru, zazwyczaj obwiedziona mocnym, ciemnym konturem.

Paul Gauguin, Widok na Sainte-Marguerite z okolic Pont-Aven, 1888

Nazwa nadana grupie artystów, skupionych wokół Paula Gauguina. Działali oni w latach 1888-90 w Bretanii - głównie w Pont-Aven (stąd nazwa) i Le Pouldu.

Należeli do niej m.in Émile Bernard, Paul Sérusier, Charles Filiger, Henry Moret, Maxime Maufra, Ernest de Chamaillard, Charles Laval, Mogens Ballin, Jan Verkade, Cuno Amiet, Robert Bevan, Jacob Meyer de Haan, Ferdinand du Puigeaudeau, Władysław Ślewiński. W ich dziełach pojawiają się wątki symboliczne i ludowe. Stosowali syntetyzm i cloisonizm, polegający na malowaniu czystymi plamami koloru, obwiedzionymi konturem (od fr. émail cloisonné - emalia komórkowa). Wyjazd Gauguina na Tahiti w 1891 roku zakończył działalność grupy.

Dopiero w dużym powiększeniu (z bliska) widać, że na konarach drzew Monet umieścił duże plamy intensywnej błękitnej barwy, a na zaroślach plamy brązów i czerwieni.


Metoda malarska zapoczątkowana przez impresjonizm, wykorzystująca odkrycia optyki w zakresie rozbicia wiązki światła białego na barwy spektralne. W praktyce malarskiej metoda ta polegała na rozbiciu plamy koloru na zasadnicze barwy widma słonecznego, kładzione na płótnie drobnymi, nieregularnymi plamkami czystych farb, łączących się w oku widza w jednolite płaszczyzny barwne o dużej intensywności i świetlistości. Metoda ta została rozwinięta przez neoimpresjonistów w tzw. pointylizm.

Statua Wolności w Nowym Jorku

Kierunek polegający na łączeniu w jednej budowli w sposób swobodny, często niezgodnych ze sobą, elementów wybranych z różnych stylów architektonicznych.
Kierunek ten występuje w różnych epokach, choć od 2. ćwierci XIX wieku do początku wieku XX był, pod postacią historyzmu, stosowany świadomie i programowo, obejmując swym zasięgiem całą Europę oraz Amerykę Północną. W okresie swojego trwania zbiegł się z secesją.

Przykłady budowli:
* Statua Wolności w Nowym Jorku
* Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie
* Teatr Polski w Bielsku-Białej
* Kryształowy Pałac w Londynie
* Pałac Izraela Poznańskiego w Łodzi
* Wieża Eiffla w Paryżu
* Ratusz w Nowym Sączu
* Słowacki Teatr Narodowy i Reduta (budynek Filharmonii Słowackiej) w Bratysławie[1].
* Grand Hotel Lublinianka w Lublinie
* Kościół Fryderyka w Kopenhadze

John Nash, Pałac Królewski w Brighton

Nurt w XIX-wiecznej architekturze światowej polegający na naśladownictwie stylistyki minionych epok. Kierunek nietwórczy i eklektyczny polegający na zaniechaniu dążenia do stworzenia stylu odpowiadającego aktualnym warunkom historyczno-społecznym i naśladowaniu przeszłych wielkich stylów w sztuce i architekturze. Powstał z romantycznej tęsknoty za tym co dalekie, za historią i nieskrępowaną naturą. Człowiek nastrojony romantycznie uciekał od zbiorowości, szukał samotności, tego co osobiste, rodzime i ludowe, szukał bezkształtności i dowolności

... w malarstwie olejnym - fragment obrazu

Technika stosowana w malarstwie olejnym lub akrylowym (rzadziej temperowym), polegająca na nakładaniu farby grubą, wypukłą warstwą przy pomocy pędzla lub szpachli; służyła początkowo do zaakcentowania efektów światła; impresjoniści pokrywali ... większe partie obrazu dla uzyskania bardziej urozmaiconej faktury. Nakładając go na całej powierzchni obrazu lub też w dużych jego partiach uzyskuje się szorstką, niby rzeźbioną fakturę zwaną pastoso.

... wspierające łuki stropu

Pionowa podpora architektoniczna o kolistym przekroju trzonu. Jeden z najstarszych i najpowszechniej stosowanych w architekturze elementów podporowo-dźwigowych pełniących funkcje konstrukcyjne, budowany od czasów starożytnych.

PAUL GAUGUIN, Walka Jakuba z Aniołami

Zarys kształtu postaci lub przedmiotu; linia obwodząca kształt przedstawiony na rysunku lub malowidle i odgraniczająca jedną płaszczyznę od drugiej

Budynek ... w Skierniewicach

Budynek głównej warty garnizonu, a także wszelkich wart wojska i policji. Wznoszenie osobnych gmachów dla ... rozpowszechniło się w XVIII i na początku XIX wieku niekiedy w połączeniu z założeniami pałacowymi.

... w Kalinówce Kościelnej (1783)

Dawny budynek gospodarczy, drewniany lub murowany, jedno- lub dwukondygnacyjny (z jedną izbą na każdej kondygnacji), czasami z podcieniem lub gankami, często o ozdobnych formach architektonicznych. Usytuowany w pobliżu dworu lub chałupy, przeznaczony do przechowywania zboża, zapasów żywności, narzędzi, czasem także cennych przedmiotów.

Serusier, Talizman

Termin określający ogół kierunków literackich i artystycznych, a także prądów filozoficznych i postaw społecznych na przełomie XIX i XX wieku. W plastyce ideologia i twórczość ... była z jednej strony reminiscencją i podsumowaniem dokonań XIX wieku (zwrot do romantyzmu), często nacechowanych krytycyzmem (dekadentyzm); z drugiej buntem przeciwko naturalizmowi i poszukiwaniom autonomii.

... Narodowe w Gdańsku

Instytucja powołana do gromadzenia, badania oraz opieki nad obiektami posiadającymi pewną wartość historyczną bądź artystyczną. W większych ... niewielka część z tych obiektów jest udostępniana publiczności w postaci wystaw stałych lub czasowych, natomiast reszta jest przechowywana w specjalnie do tego przystosowanych magazynach.

M. Littmann: Opera w Poznaniu, 1909-1910

W architekturze, rzeźbie i malarstwie jest synonimem klasycyzmu. Kontynuował on w drugiej połowie XVIII i pierwszej połowie XIX wieku konserwatywne tendencje stanowiąc opozycję do romantyzmu. Nawiązywał do sztuki antyku greckiego i rzymskiego oraz sztuki włoskiego renesansu.

Detal z obrazu Seurata La Parade, 1889

Neoimpresjonistyczna technika kształtowania formy obrazu, polegająca na budowaniu kompozycji obrazu poprzez zapełnianie gęsto rozmieszczonymi, różnobarwnymi punktami i kreskami kładzionymi na płótno czubkiem pędzla czystej farby. Te punkty i kreski, oglądane z odpowiedniego, uzależnionego od ich wielkości oddalenia, zlewają się w jedno, tworząc obraz. Technika stanowiła rozwinięcie dywizjonizmu

Edward Burne-Jones, Złote schody

Czerpali tematy z Biblii i legend arturiańskich. Chętnie posługiwali się symbolami, malowali realistycznie, zawsze jednak w swoich obrazach zawierali jakieś dodatkowe, ukryte treści. Chcieli w ten sposób wrócić do "sztuki prawdziwej", która jest piękna, ale też niesie z sobą przekaz. A ich ulubionym motywem były piękne kobiety – często tworzyli wizerunki legendarnych bohaterek – Ofelii, Laury (o rysach twarzy żon malarzy). Także przyroda przedstawiana w najdrobniejszych detalach stanowi ich źródło inspiracji. Inspirowali się, podobnie jak poprzedzający ich nazareńczycy, sztuką quattrocenta i gotyku. Obrazy pełne są miłosnej symboliki i dydaktyzmu.

J. i R. Adam, projekt elewacji pałacu Williamsa w Londynie

Odmiana klasycyzmu wprowadzona w Anglii w drugiej połowie XVIII wieku przez pracujących wspólnie braci: Roberta, Jamesa, Johna i Wiliama Adamów. Cechą charakterystyczną tego stylu była lekkość i elegancja osiągana przez jasną kolorystykę, zastosowanie stiuków, malowideł ściennych wzorowanych na malarstwie pompejańskim, pilastrów oraz medalionów zdobionych figuralnie, ornamentów roślinnych i palmet a także wysoko umieszczonych luster.

Bracia zajmowali się projektowaniem budowli wraz z całym wystrojem i wyposażeniem wnętrz. Zatem zmiany stylistyczne dotyczyły meblarstwa, wyglądu kominków, dywanów, żyrandoli i innych elementów wyposażenia.

Edouard Manet, Śniadanie na trawie, 1862-3

Wystawa dzieł odrzuconych przez jury paryskiego salonu, zorganizowana na polecenie Napoleona III w 1863 roku. O zaprezentowaniu dzieł na salonie decydowało jury, które wobec stale rosnącej ich liczby musiało także odrzucać ich coraz więcej. W 1863 liczba dzieł nieprzyjętych na salon sięgała 3000 albo nawet 4000. Édouard Manet i Gustave Doré złożyli w tej sprawie do ministerstwa list protestacyjny. Dowiedział się o tym Napoleon III, a następnie po obejrzeniu odrzuconych obrazów polecił pokazać je na odrębnej wystawie, nazwanej wówczas Salonem Dodatkowym.

Paul Gauguin, Skąd przychodzimy? Kim jesteśmy? Dokąd idziemy?

GAUGIN Wypracował własny styl i nazwał go symbolizmem ... : ..., gdyż posługiwał się uproszczonymi formami, symbolizm zaś dlatego, że nie odzwierciedlał realnego świata, lecz wyrażał idee poprzez symbole. Styl artysty powstał w wyniku połączenia elementów kluazonizmu, sztuki japońskiej, witraży średniowiecznych, sztuki ludowej i rzeźby pierwotnej. Charakteryzował się płynną linią i intensywnymi kolorami, za pomocą których artysta miał nadzieję stwarzać sceny obdarzone pierwotną tajemniczością i mocą.
Budował tajemniczy klimat dzieła zwartymi, rytmicznymi, uproszczonymi formami o dekoracujnych układach płaskich plam i mocnych linii (nabiści, P. Gauguin i Szkoła Pont-Aven)

FRANZ VON STUCK, Sfinks, 1904

Kierunek w sztukach plastycznych występujący w ostatnim dwudziestoleciu XIX i na początku XX wieku, odwołujący się do świata przeżyć wewnętrznych, pragnący oddać duchową i zmysłową dwoistość zjawisk w sposób subiektywny, intuicyjny, służący wyrażaniu idei. Kierunek ten zakładał że świat poznawany zmysłami (materialny) jest złudą skrywającą prawdziwy, idealny świat, którego zmysłami i rozumem nie można zinterpretować. Pojęć ze świata prawdziwego nie da się opisać za pomocą zwykłego języka, może to zrobić tylko symbol.