Sztuka etruska i Rzym

akwedukt

kanał wodociągowy, rurociąg podziemny lub nadziemny, doprowadzający wodę z odległych źródeł na ogół do miast przy wykorzystaniu siły ciążenia ziemskiego. Może być umieszczony na arkadach przeprowadzonych nad rzekami lub nierównościami terenu. Akweduktem nazywany jest również most kanału wodnego.

amfiteatr

odkryta arena o kształcie elipsy lub koła, otoczona – najczęściej wznoszącymi się schodkowo – rzędami siedzeń dla widzów[1] i przeznaczona do publicznych pokazów m.in. walk gladiatorów, walk z dzikimi zwierzętami, naumachii.

apsyda

pomieszczenie na rzucie półkola, półelipsy lub wieloboku, dostawione do bryły świątyni i otwarte do jej wnętrza. Zazwyczaj zamyka prezbiterium, czasem nawy boczne i ramiona transeptu lub westwerk.

arena

usytuowany w centrum obiektu i wysypany piaskiem plac w kształcie koła lub elipsy. Miejsce walk, turniejów, popisów, igrzysk i widowisk

arkada

element architektoniczny składający się z dwóch podpór (kolumn, słupów lub filarów), które zostały połączone u góry łukiem.

atrium

W domach mieszkalnych starożytnego Rzymu centralne pomieszczenie w kształcie prostokąta, wokół którego rozmieszczone były pokoje mieszkalne. Najczęściej z otworem w dachu (compluvium) i zbiornikiem na wodę deszczową (impluvium), którą później (w czasach Republiki) zastąpiono fontanną.

attyka

górny element budynku w postaci ścianki, balustrady lub rzędu sterczyn osłaniający dach. Pełni dwojaką funkcję: estetyczną jako architektoniczny element dekoracyjny oraz użytkowo-konstrukcyjną jako zabezpieczenie sąsiednich budynków przed przeniesieniem się ognia w przypadku pożaru.

bazylika

W Rzymie bazylika stała na rynku głównym (forum) i odgrywała rolę hali targowo-sądowej. Drogą naśladownictwa bazyliki rozpowszechniły się na całym terytorium starożytnego Rzymu. Z czasem bazyliką zaczęto też nazywać największą, reprezentacyjną salę w willach rzymskiej arystokracji.

bucchero

wazy zdobione ornamentami plastycznymi o geometrycznej formie, pokostowane, o czarnym połysku

bukranion

motyw dekoracyjny (z reguły w formie płaskorzeźby) w postaci głowy byka, często zwieńczonej girlandami i wstęgami.

buleuterion

budowla w starożytnej Grecji (od VI wieku p.n.e.) oparta na planie prostokąta, poprzedzona dziedzińcem z kolumnowymi, gankami oraz portalem wejściowym, w której odbywały się zebrania rady (bule). Miał on układ amfiteatralny, a jego dach dwuspadowy opierał się (najczęściej na czterech) kolumnach. Wewnątrz pod trzema ścianami stały ławy dla obradujących, później spiętrzone kamienne siedzenia. Na środku stał ołtarz i zapewne mównica

cella (naos)

najważniejsze pomieszczenie w świątyni. W starożytnej Grecji i Rzymie w pomieszczeniu tym umieszczano posąg bóstwa. Była to zamknięta przestrzeń sanktuarium, zazwyczaj prostokątna, przeważnie poprzedzona przedsionkiem zwanym pronaos.

Forum Cesarskie

zespół architektoniczno-urbanistyczny utworzony w okresie cesarstwa w starożytnym Rzymie. Powstały w pobliżu Forum Romanum. Budowę zainicjował Juliusz Cezar fundując forum, które przyjęło jego imię.

compluvium

prostokątny otwór w dachu nad atrium w domach etruskich i rzymskich. Służył do zbierania wody w impluvium[1] i oświetlania wnętrza. W domach etruskich dodatkowo pozwalał na odprowadzenie dymu znad paleniska.

cyrk

budowla (hipodrom) przeznaczona do wyścigów kwadryg ( rzymski wóz dwukołowy, zaprzężony w cztery konie obok siebie )

enkaustyka

Enkaustyka polegała na stosowaniu farb w spoiwie z wosku pszczelego, czasem z dodatkiem olejów schnących dla zwiększenia płynności farby. Farby nakładano na podłoże w stanie płynnym, za pomocą podgrzewanych metalowych łopatek (cauterium). Znana była też metoda nanoszenia farb pędzlami

filigran

technika złotnicza polegająca na zdobieniu lub wykonywaniu całego przedmiotu z cienkich drucików ułożonych w ażurową siatkę. W technice tej używa się drucików złotych i srebrnych.

Forum

było najważniejszym miejscem w rzymskich miastach, pierwotnie rynek oraz publiczny plac w miastach świata rzymskiego

fresk

technika malarstwa ściennego polegająca na malowaniu na mokrym tynku farbami odpornymi na alkaliczne działanie zawartego w zaprawie wapna. Inne nazwy to al fresco i buon fresco.

gzyms

był jednym z elementów belkowania. Chronił fryzy i koronował całe belkowanie.