Kolonializm w XIX wieku

Czym jest kolonializm?

Kolonializm to polityka państw rozwiniętych gospodarczo polegająca na utrzymywaniu w zależności politycznej i ekonomicznej krajów słabo rozwiniętych oraz wykorzystywaniu ich zasobów ludzkich i surowcowych.

Macierzysty obszar mocarstwa kolonialnego nazywamy metropolią.

Początki kolonializmu sięgają jeszcze starożytności, choć w jego nowożytnej formie rozpoczął się w dobie wielkich odkryć geograficznych czyli przełomu XV i XVI wieku.
Kolonializm w Afryce i Azji rozpoczął się w XIX wieku.
Wyróżniamy kilka form kolonizacji obszarów zamorskich:

• protektorat
  posiadał własne władze lokalne, były one jednak podporządkowane władzy mocarstwa kolonialnego
• półkolonia
  były to państwo w teorii niezależne od metropolii, w praktyce jednak było powiązana i uzależnione od niej ekonomicznie
  
• dominium
  forma kolonii funkcjonująca w Imperium Brytyjskim, cechowała się największą autonomią. Polityka wewnętrzna dominium była uniezależniona od metropolii. Z czasem niektóre brytyjskie dominia ewoluowały w niepodległe państwa. Pierwszym obszarem, który otrzymał status dominium była Kanada w 1867 roku.

Państwami kolonialnymi w XIX wieku były Wielka Brytania, Francja, Belgia, Holandia, Hiszpania, Portugalia, Włochy i Niemcy. 

Największą potęgą kolonialną była Wielka Brytania, która kontrolowała około 60% wszystkich kolonii (posiadała w historii około 120 kolonii). W XIX wieku posiadała kolonia na wszystkich kontynentach. Imperium Brytyjskie na początku XX wieku zajmowało niemal 1/4 powierzchni Ziemi. Symbolem potęgi kolonialnej Wielkiej Brytanii była Królowa Wiktoria panująca od 1837 do 1901 roku.

Na drugim miejscu pod względem ilości kolonii była Francja (około 80 kolonii).

Przyczyny kolonializmu.

Do najważniejszych przyczyn kolonializmu zaliczamy:

• ekonomiczne
  kolonie były łatwym i tanim źródłem pozyskiwania surowców, mieszkańcy podbitych lądów stanowili źródło taniej siły roboczej a sama kolonia stawała się również miejscem zbytu towarów powstających w mocarstwach kolonialnych.
• demograficzne
  gwałtowny wzrost ludności w metropoliach prowadził do przeludnienia i wzrostu bezrobocia. Mieszkańcy opuszczali metropolie w poszukiwaniu zysków i przestrzeni do życia
• geopolityczne i wojskowe
  kolonie umożliwiały stacjonowanie wojsk mocarstw kolonialnych na ich terenie, zakładano tam bazy wojskowe oraz kontrolowano przechodzące przez terytorium kolonii szlaki handlowe
• terytorialne
  dzięki koloniom mocarstwa wchodziły w posiadanie nowych ziem
• ambicjonalne
  prestiż państw kolonialnych wzrastał na arenie międzynarodowej
• religijne
  mocarstwa kolonialne szerzyły na skolonizowanych obszarach wiarę chrześcijańską, którą uważano za zwierzchnią, lepszą i jedyną słuszną
• cywilizacyjne i kulturowe
  mocarstwa kolonialne uważały się za bardziej rozwinięte i lepsze od ludów podbitych, pojawiło się przekonanie konieczności edukowania mieszkańców kolonii oraz krzewienia tam wartości i kultury znanej w Europie

Skutki kolonializmu

Kolonializm niósł za sobą zarówno pozytywne jak i negatywne skutki.

Pozytywne:

• rozwój skolonizowanych obszarów, rozwijała się tam infrastruktura transportowa i przemysłowa, powstawały kopalnie, szkoły, szpitale
• dostęp mieszkańców kolonii do osiągnięć cywilizacji europejskiej
• możliwość wyjazdu mieszkańców kolonii do Europy, dzięki czemu mieli oni szansę na poprawienie swojego bytu
• wymiana kulturowa pomiędzy Europą a skolonizowanymi obszarami wpływała pozytywnie na rozwój lokalnych kultur, choć doprowadzała jednocześnie do zanikania kultury rdzennej

Negatywne:

• tłumienie i zanik rdzennej kultury i wierzeń
• eksploatacja zasobów naturalnych w kolonii
• wyzysk lokalnej ludności, która stanowiła dla kolonizatorów źródło taniej siły roboczej
• eksterminacja rdzennej ludności stawiającej opór kolonizatorom
• sztuczny podział terenów (w Afryce), nie odzwierciedlający etnicznego i kulturowego podziału ludności. Podział ten prowadził do konfliktów etnicznych, wojen i podziałów społecznych, których skutki odczuwamy do dziś